Тау жоталары – Жердің геологиялық тарихын сақтап тұрған табиғи ескерткіштер. Олар мыңдаған жылдар бойы климатты өзгертіп, өзендердің бағытын айқындап, тіршілік әлеміне пана болып келді. Әрбір тау – тек биіктік емес, сонымен бірге аңыздармен өрілген рухани мұра, ғылыми зерттеулердің қайнар көзі. Таулардың биік шыңдары мен тік беткейлері адамдарды әрдайым қызықтырып, сынаққа шақырып отырған.
Эверест – Жер бетіндегі ең биік нүкте
Эверест тауы – Гималай тау жүйесінің ең жоғары шыңы және әлемдегі ең биік тау болып саналады. Оның биіктігі шамамен 8848 метрге жетеді. Бұл тау альпинистер үшін ең үлкен сынақтардың бірі. Жыл сайын жүздеген адам оның шыңына шығуға тырысады, алайда ауа райының қаталдығы мен биіктікке бейімделудің қиындығы кедергі болады. Эверест маңында көптеген мұздықтар мен қарлы жолдар бар. Мұнда желдің екпіні сағатына 200 км-ден асады, бұл шыңға көтерілуді қауіпті етеді. Эверест тауы Непал мен Қытай шекарасында орналасқан.
Анд – әлемдегі ең ұзын тау жотасы
Анд тауы Оңтүстік Американы солтүстіктен оңтүстікке дейін бойлай орналасқан және ұзындығы шамамен 7000 шақырым. Бұл жота – әлемдегі ең ұзын тау жүйесі болып саналады. Андта бірнеше белсенді жанартау мен терең аңғарлар бар. Оның етегінде ежелгі инктер өркениетінің іздері табылған. Жоғарғы аудандарда ауа жұқа, сондықтан өсімдіктер мен жануарлар әлемі ерекше бейімделген. Анд тауы Перу, Чили, Боливия және Эквадор сияқты бірнеше елдің аумағын қамтиды. Бұл тау жүйесі геологиялық тұрғыдан әлі де белсенді.
Килиманджаро – мұз бен тропиктің түйіскен нүктесі
Килиманджаро тауы Африка континентіндегі ең биік тау болып табылады. Ол Танзания аумағында орналасқан және биіктігі шамамен 5895 метрді құрайды. Ерекшелігі – бұл жанартаулық тау тропикалық ендікте орналасқанына қарамастан, шыңында мәңгілік мұздықтар бар. Бұл табиғи контраст Килиманджаро тауын әлемдегі ең қызықты нысандардың біріне айналдырады. Көптеген саяхатшылар мен альпинистер осы тауға көтерілуге ұмтылады. Килиманджаро тауы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілген. Бұл тау – Шығыс Африканың мақтанышы.
Альпі – Еуропаның жүрегіндегі керемет тау жүйесі
Альпі таулары Батыс Еуропада орналасқан және Франция, Швейцария, Италия мен Австрияны қамтиды. Бұл тау жүйесі қысқы туризм мен шаңғы спорттарының басты орталықтарының бірі. Альпі тауларында көптеген көлдер мен жартасты асулар кездеседі. Таулы ауа-райы мен биік шыңдар бұл аймақты демалыс пен серуен үшін тартымды етеді. Мұнда Монблан шыңы орналасқан, ол – Батыс Еуропаның ең биік нүктесі. Альпі биік таулы ауылдарымен, жайлауларымен және ерекше мәдениетімен танымал. Бұл тау жүйесі Еуропа экожүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Тянь-Шань – көк аспанның таулары
Тянь-Шань – Орталық Азияда орналасқан тау жүйесі және қазақ тілінде бұл атау «Аспан тауы» деген мағынаны білдіреді. Бұл тау жотасы Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Қытай аумағын қамтиды. Тянь-Шаньда мәңгілік қар мен мұздықтар көп кездеседі, соның бірі – Еңілчек мұздығы. Бұл аймақ сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің мекені болып табылады. Тянь-Шань туристер мен альпинистер үшін танымал бағыттардың бірі. Таулардың биік шыңдарынан Жетісудың керемет көрінісі ашылады. Қазақ мәдениетінде Тянь-Шань киелі тау ретінде де бейнеленген.
Фудзи – Жапонияның қасиетті тауы
Фудзи тауы Жапонияның ең биік нүктесі болып табылады және оның биіктігі 3776 метрге жетеді. Бұл жанартаулық тау симметриялы пішінімен танымал және жапон халқы үшін рухани маңызға ие. Көптеген жапондықтар өмірінде кем дегенде бір рет Фудзиге көтерілуге тырысады. Ол ЮНЕСКО тізіміне енгізілген және түрлі өнер туындыларында бейнеленген. Жаз мезгілінде туристер Фудзи тауының етегіне жиналып, шыңға шығу маусымын бастайды. Қыста болса, бұл аймақ тыныштық пен медитация орнына айналады. Таудың айналасы ұлттық парктер мен көлдермен көмкерілген.
Эльбрус – Кавказдың мұзды алыбы
Эльбрус тауы Ресейдегі ең биік тау болып саналады және ол Кавказ тау жүйесінде орналасқан. Оның биіктігі – шамамен 5642 метр, әрі бұл тау сөнген жанартау болып есептеледі. Эльбрус альпинизммен айналысатындар арасында танымал, жыл сайын мыңдаған адам оның шыңын бағындыруға келеді. Мұнда бірнеше мұздық пен таулы лагерь бар. Эльбрус туралы көптеген аңыздар мен тарихи деректер сақталған. Кеңес кезінде бұл тау патриоттық символ ретінде дәріптелген. Эльбрусты жергілікті халық киелі орын ретінде де құрметтейді.
Денали – Солтүстік Американың төбесі
Денали (бұрынғы атауы – Мак-Кинли) – АҚШ-тағы Аляска штатында орналасқан және Солтүстік Америкадағы ең биік тау. Оның биіктігі шамамен 6190 метрді құрайды. Денали қатаң климатымен және күрделі ауа райымен белгілі. Мұнда ауа температурасы өте төмен, жел екпіні күшті және оттегі мөлшері аз. Осы факторлар альпинистер үшін қиындық тудырады. Денали ұлттық паркі сирек жануарлармен және жабайы табиғатымен әйгілі. Бұл тау Аляска жерінің мақтанышы әрі американдық жергілікті халық үшін рухани маңызға ие.
Таулар – адамзаттың өткені мен бүгініне куә болып тұрған табиғат ғажайыптары. Олар ауа райын қалыптастырып, түрлі өсімдіктер мен жануарларға ерекше мекен ұсынады. Әлемнің әр түкпіріндегі таулар өзіндік ерекшеліктері арқылы тарихқа, мәдениетке және ғылымға үлес қосып келеді. Табиғатты тануға деген құштарлық таулы өңірлермен жақынырақ танысудан басталуы мүмкін.